UNG THƯ PHỔI

No.3 trong các bệnh phổi mạn tính; No.5 trong ung thư

Ung thư phổi tiên phát

Thường gặp nhất là K PQ: 90% là PQ lớn (K trung tâm); 10% là PQ nhỏ (K ngoại vi)
Theo WHO 1999: thg gặp 4 nhóm đầu
1. K BM dạng biểu bì
2. KBM TB nhỏ
3. K BM tuyến
4. K BM TB lớn
5. K BM tuyến – dạng biểu bì
6. K BM với các thành phần đa hình thể, sarcoma
7. U carcinoid
8. K BM dạng tuyến nước bọt
9. K BM k xếp loại

N.nhân & YTNC

Thuốc lá, thuốc lào
- Khói thuốc lá chứa > 4000 hóa chất, trong đó > 40 chất có kn gây K, chủ yếu là hợp chất thơm có vòng đóng (benzopyrenes, nitrosamines, arsenic, nickel, chrome, đồng vị phóng xạ….) à biến đổi niêm mạc & TB à ác tính hóa
- Ng hút có risk mắc K phổi = 6 – 30 lần phụ thuộc
  - Tuổi bđ hút
  - Slg hút = bao năm = số bao 1d x số năm hút
- 86% K phổi ở nam, 46% ở nữ: liên quan Thuốc lá
- Hút thuốc thụ động ↑ risk 1.5 lần
Nghề nghiệp: phơi nhiễm
- Tia xạ ion hóa (Radon): hầm mỏ, từ vật liệu
- Cr, Fe, As, Ni, Si, chloro-methyl-ether, vòng thơm
- Amiang: ↑ risk 10 lần; nếu kèm hút thuốc lá ↑ 100
Khác
- Tia xạ
- Ô nhiễm không khí
- VR: HPV, EBV
- Bly PQ phổi: xơ phổi, sau lao, sarcoidosis…
- Di truyền: khuếch đại gene MYC, đột biến gây hoạt hóa gene RAS, đột biến gây bất hoạt p53, p16, RB
- Dinh dưỡng
- Nhân khẩu: nam > nữ (80-90% tại khoa Hô hấp); hay gặp 40 – 60y

i. Gđ tiềm tàng

Tr.ch PQ
- ho khan or khạc đờm, ho kéo dài, uống thuốc k đỡ
- trên người hút thuốc lá khó CĐ hơn vì thg xuyên có kho khạc đờm
- LS: >40y, nghiện thuốc lá, có tr.ch trên cần XQ & soi PQ
Ho ra máu
- 50% case
- Ho máu rất ít lẫn với đờm, thường buổi sáng & kéo dài n` ngày
Tiếng rít khí PQ (wheezing) à u đã làm tắc lòng PQ k ht
HC viêm PQ phổi cấp or bán cấp
- Thường trong K PQ thể trung tâm
- Biểu hiện: VP or PQ phế viêm
- Cần nghĩ đến K khi: hết sốt, k ho, k khạc đờm mà hình ảnh XQ tồn tại > 1m

ii. K tiềm tàng

Đôi khi k có dấu hiệu LS trong time dài
Thg với thể K PQ typ BM vảy

iii. N~ dấu hiệu chứng tỏ K đã lan tỏa

Đau ngực
- Vị trí: k rõ rệt, thg bên tổn thg, kiểu TK liên sườn
- Đau quanh bả vai, mặt trong cánh tay (HC Pancoast-Tobias) à K đỉnh phổi
Khó thở
- Ít gặp
- Thg do tắc lòng PQ & xẹp phổi ht
- U chèn éo ngã 3 à khó thở kiểu thanh quản & có tiếng thở rít (wheezig)
- +/- do liệt cơ hoành
Khó nói
- Nói khàn, giọng đôi do chèn TK quặt ngược
Khó nuốt: do chèn thực quản
HC chèn ép TM chủ trên: phù áo khoác, tuần hoàn bàng hệ (ngực, mặt, môi tím)
TDMP
HC ClaudeBernard-Horner: chèn TK GC cổ à nửa mặt đỏ, khe mí hẹp, đồng tử nhỏ, nhãn cầu tụt

iv. Dấu hiệu ngoài phổi

HC B: gầy sút (> 10%/ 6m) , sốt kéo dài, ra mồ hôi trộm ban đêm
HC PierreMarie: ngón tay dùi trống, sưng đau các khớp nhỏ nhỡ, đau dọc xg dài
Xâm lấn hạch bờ trc cơ bậc thang, hạch thượng đòn

v. Dấu hiệu nội tiết – TK

Vú to: 1 or 2 bên ở nam
HC Cushing tiến triển nhanh: do u tiết ACTH like (tương tự hormon)
HC SchwartzBartter:
- ↓ Na, áp lực thẩm thấu
- Na niệu bt or ↑, áp lực thẩm thấu niệu ↑
- K có suy thận or thượng thận

XQ
- H.a trực tiếp
  - Đám mờ: đk >3cm, bờ k rõ, có múi or tua gai, ít khi thấy vôi hóa trong đám mờ, nếu có thg lệch tâm
  - Khi hoai tử +/- có hình hang thành dày, bờ bên trong gồ ghề
- H.a gián tiêp
  - U chèn ép vào đg thở à h.a “khí cạm”
  - Xẹp phổi, VP dưới chỗ hẹp
  - Liệt hoành do chèn TK hoành
CT: CĐ & ploai TNM
Khác
- Chức năng hô hấp: đánh giá kn cắt bỏ thùy or cả bên phổi
- SA ổ bụng: đánh giá di căn
- Marker: CEA, Cyfra 21-1, NSE è tiên lượng & TD u tái phát sau mổ

PP lấy bệnh phẩm CĐXĐ

XN đờm tìm TB K
Chọc hút, sinh thiết hạch thượng đòn
Chọc hút dịch màng phổi làm TB học; sinh thiết màng phổi mù; nội soi sinh thiết màng phổi
Soi PQ tìm TB ung thư trong dịch PQ, sinh thiết khối u or sinh thiết xuyên vách PQ
Chọc hút, sinh thiết xuyên thành

CĐ sớm

Nam, > 45y, nghiện thuốc lá, có tr.ch hô hấp: ho khan or khạc đờm kéo dài à XQ & XN đờm or dịch PQ 4m/ lần

Ploai TNM theo AJCC & UICC 2009 (cụ thể trong Q&A)

Phân loại theo TNM
	T	N	M
Ia	T_1a,b	N_o	M₀
Ib	T_2a	N_o
IIa	T_1a,b	N₁
	T_2a	N₁
	T_2b	N₀
Iib	T_2b	N₁
Iib	T₃	N₀
IIIa	T_1-3	N₂
	T₃	N₁
	T₄	N_0,1
IIIb	T₄	N₂
IIIb	T_1-4	N₃
IV	T bất kì	N bất kì	M_1a,b

K phổi thứ phát

Từ: dạ dày, gan, vú, sinh dục
+/ là trung tâm or ngoại vi, tùy gđoạn và vị trí
XQ có h.a thả bóng: n` u là n~ hình tròn mờ đều, bờ nét có khi ở 2 phổi.

Đtr

Đtr tr.ch

i. Đtr ↓ đau

Theo bậc thang thuốc ↓ đau của WHO

ii. Đtr khó thở

Loại bỏ n.n: TDMP, tràn dịch màng tim, u tắc đg phổi lớn…
Thở O2 kính/ mask
Dùng thuốc: giãn PQ và corticoid dạng hít or corticoid toàn thân
Can thiệp đtr khó thở do tắc nghẽn đg thở: nong PQ, đtr laser, điện đông cao tần, xạ trị nội PQ, đặt giá đỡ khí, PQ

iii. Đtr ho

Đtr n.n: NK, TDMP, suy tim, COPD
Thuốc ↓ ho: terpin codein 4 6viên /d nếu ho khan n`
Thuốc giãn PQ: ho kèm co thắt

iv. Đtr di căn xg

↓ đau: như trên
Xạ trị tại chỗ, SD liều xạ trị đơn 8 Gy
Thuốc nhóm biphosphonat à ngăn ngừa tiêu xg tại chỗ di căn, ↓ tr.ch đau xg
Truyền TM đồng vị pxa, tiêm phong bế dây TK or mổ

v. Đtr di căn não

Corticoid: dexamethason (ít gây RL điển giải so với loại khác) đtr u não: 16 mg/d, ↓ liều nhanh & dừng trong 6w
Xạ trị não
- dự phòng di căn ở BN đã hoàn tất or gần hoàn tất hóa xạ trị đtr K
- BN di căn 1 or n` ổ trong não
Mổ di căn não: cho ổ đi căn đơn độc, +/ dùng dao gamma quay
Hóa trị
- Làm ↓ chèn ép, ↓ áp lực nội sọ
- SD nhóm platinum, temozolomid

vi. Chèn ép tủy

Corticoid: dexamethason liều cao 96mg/d à ↓ nhanh ép tủy
Xạ trị: khi có di căn nhưng k có tr.ch chèn ép tủy, tốt hơn khi kết hợp corticoid
Mổ

vii. Ho máu

Ho máu nhẹ, khạc đờn lẫn dây máu à k cần xử trí
Ho nặng > 200 mL/24h à nội soi PQ can thiệp, chụp mạch, gây tắc ĐM PQ or ĐM phổi
Cắt u

viii. TDMP

Chọc tháo dịch khi khó thở: V dịch là bao nhiêu?
Ngăn tái phát: dây dính màng phổi qua nội soi màng phổi or ống dẫn lưu = bột talc or iodopovidon…
K gây dính được à mở khoang màng phổi ổ bụng

ix. HC chèn ép TM chủ trên

Corticoid: 1 – 2 mg/kg/d, uống or tiêm TM
Chống đông: lovenox 40 mg/d tiêm dưới da
Lợi tiểu: furosemid 40mg x 1v/d
Xạ và/or hóa trị à ↓ chèn ép

Đtr K phổi

i. Đtr K biểu mô TB nhỏ

Thg lan nhanh & di căn sớm à tại thời điểm phát hiện thg đã lan tỏa à chỉ áp dụng hóa & xạ trị
Loại khu trú lồng ngực: xạ & đa hóa trị liệu
- Hóa trị liệu: phối hợp 2 or n` thuốc
  - Etoposid + ciplastin
  - Adriamycin + etoposid + cyclophosphamid + ciplastin
  - Dùng 6 đợt nếu có đáp ứng ht or đến lúc bệnh tiến triển nếu đáp ứng bán phần
- Xạ:
  - Xạ khối u (55Gy), trung thất, hố thượng đòn. +/- xen kẽ hóa trị
  - Xạ trị dự phòng não ở các trường hợp đáp ứng ht
Loại lan rộng: đa hóa trị liệu

ii. Đtr K không phải loại TB nhỏ

Ia, Ib, IIa, IIb: phâu thuật
IIIa: hóa trị trc à mổ
IIIb: hóa trị có platin à xạ
IV: hóa trị có platin & vinorelbine khi toàn trạng tốt
Chỉ định mổ
- Thể trạng còn tốt
- FEV1 > 1L
- Tổn thg khu trú: I à IIIa
CCĐ mổ
- IIIb, IV
- TDMP ác tính: chỉ còn chỉ định nội soi gây dính màng phổi à tránh tái phát
- HC chèn ép TM chủ trên
- HC Claude-Bernard-Horner
- Liệt dây thanh, liệt TK hoành
- Chèn ép, thâm nhiễm thực quản à khó nuốt, nuốt nghẹn
- K phổi TB nhỏ
- Khác: COPD nặng, RL đông máu, suy tim, suy kiệt…

Tiến triển, bc, tiên lượng

Tiến triển

Di căn qua 4 con đg
- ĐMP: thường gặp
- Bạch mạch
- PQ
- Kế cận

Áp xe phổi thứ phát
Bội nhiễm phổi
Xẹp phổi
TKMP
Ho ra máu nặng do K xâm lấn vỡ ĐM lớn

Tiên lượng

Phụ thuộc loại TB, TNM, toàn trạng, đáp ứng đtr

Đăng ký ngay!